Territoriale ruzies door klimaatverandering?

Door de opwarming van de aarde, die ook de ijskap van de noordpool doet smelten, zorgt ervoor dat er zich tussen de Atlantische en Stille Oceaan een nieuwe zeeroute aan het openen is. Dat zou aanleiding kunnen geven tot een territoriaal geschil tussen Canada en de Verenigde Staten.

Volgens experts stijgen de temperaturen rond de noordpool twee keer zo snel als op de rest van de wereld. Ze voorspellen dat schepen tegen 2050 in het grootste gedeelte van de zomerperiode rond Noord-Canada zullen kunnen varen. Dat zou de afstand tussen Londen en Tokyo herleiden tot 16.000 kilometer. De huidige routes langs het Suezkanaal (21.000 kilometer) of het Panamakanaal (23.000 kilometer) zijn merkelijk langer.

Een schip met een verstevigde kiel en met een gunstige wind en stroming kan volgens Frederic Lasserre, noordpool-specialist van de universiteit van Laval in Quebec, nu al relatief gemakkelijk de route rond de kleine eilanden en straten rond het noorden van Canada nemen.

Elke zomer zouden twintig tot dertig speciaal uitgeruste schepen deze route nemen. Lasserre voorspelt dat over dertig jaar ook andere schepen het traject zullen kunnen volgen. Maar Canada beschuldigt de Verenigde Staten, de Europese Unie en Japan ervan dat ze de Canadese souvereiniteit van de waters rond het noordpool-archipel niet erkennen. De Verenigde Staten stellen dat dit internationale wateren zijn.

Een Amerikaanse ijsbreker zeilde in 1985 door het archipel. Dat leidde tot een diplomatieke rel tussen de Verenigde Staten en Canada, dat in 1986 nog eens beklemtoonde dit gebied als territoriale wateren te beschouwen. Daarbij baseerde het land zich op de ijsvlakte die de verschillende eilanden van het archipel met elkaar verbond.

Maar er komen nu letterlijk barsten in de Canadese claim. Indien het geschil voor een rechtbank zou komen, zou Canada volgens het persbureau AFP zijn bevoegdheid kunnen verliezen om in die regio navigatiewetten op te leggen. "Dat zou zware gevolgen kunnen hebben op milieuvlak," aldus AFP. "Canada zou niet meer in staat zijn om de doorgang te weigeren aan schepen die beantwoorden aan de internationale milieunormen."

De Verenigde Staten stellen dat alle water tussen twee open zeeën toegankelijk zouden moeten zijn voor alle scheepvaart. Lasserre stipt aan dat er in dat gebied tussen de Verenigde Staten en Canada nooit formele akkoorden zijn gesloten over de grenzen. Ook dat kan volgens hem aanleiding geven tot nieuwe meningsverschillen.

Het gebied van de Beaufortzee, die zowel aan Canada als aan Alaska grenst, is bovendien bijzonder rijk aan voorraden olie en gas. "De commerciële belangen zijn dan ook bijzonder groot," aldus AFP. Die voorraden zullen door de klimaatverwarming veel gemakkelijker toegankelijk worden.

Lasserre voegt er aan toe dat er daarnaast ook goud, diamanten, koper en zink in de ondergrond zitten. "Het zal er dan ook heel druk worden," voorspelt hij.