EU-lidmaatschap niet ter sprake

Er hoeft op dit ogenblik niet gesproken te worden over een EU-lidmaatschap van Europa. Dat is de mening van Rusland-kenner Thierry de Montbrial, directeur van het Franse Instituut voor Internationale Relaties. In een interview met het persbureau Novosti meent hij dat de oplossing van andere problemen een grotere prioriteit genieten.

"Zowel geografisch als historisch is er geen duidelijke definitie over Europa," stelt Thierry de Montbrial, directeur van het Frans Instituut voor Internationale Relaties. "Zo stellen historici meestal dat Rusland het Europees spel vervoegde onder Peter de Grote, maar nooit wordt gezegd dat Rusland ooit echt tot Europa is toegetreden."

Dat is volgens de Montbrial een belangrijke conclusie. "Verschillende mensen geven verschillende definities over Europa," benadrukt is. "Meestal wordt geografisch en historisch gesteld dat de grens van Europa ligt aan de Oeral en Siberië. Maar in moderner en politiek perspectief wordt er gesproken over de Europese Unie, waarbij heel andere criteria worden toegepast."

Daarbij wordt volgens de Montbrial ook rekening gehouden met de Criteria van Kopenhagen, die worden toegepast op de EU-toetreding van Turkije. "Het gaat daarbij onder meer om secularisme, mensenrechten en talrijke andere dingen," voert hij aan.

Als Turkije een legitieme EU-kandidaat is, waarom zou Rusland dat dan niet zijn. "Maar de Europese Unie stelt dan dat Rusland in dat geval zou moeten beantwoorden aan de Criteria van Kopenhagen," merkt hij op. "Belangrijk is echter dat Rusland zijn EU-kandidatuur niet onderstreept."

De Montbrial meent dat Rusland vanuit zijn publieke en politieke instellingen niet klaar is voor een EU-lidmaatschap. "Het land ziet zichzelf als een grootmacht, een voormalige supermacht die er de voorkeur aan geeft om te praten over gelijke relaties met de Europese Unie en de Verenigde Staten," voert hij aan.

"Dertig jaar geleden, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, beweerden sommigen dat Rusland ooit een alliantie zou aangaan met de NATO tegen China," merkt de Montbrial op. "Maar dit was pure speculatie. Indien de NATO zou hervormd worden, zou het lidmaatschap van Rusland realistischer kunnen lijken."

Soms lijkt het volgens de Montbrial ook wel aan te bevelen dat Rusland buiten de Europese Unie zou blijven, zoals India. "Alle Europese landen hebben goede relaties met India en vanuit dat oogpunt is het moeilijk in te beelden dat India een deel van Europa zou gaan vormen," merkt hij op.

"Sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie is de Europese Unie veel te snel gegroeid om iedereeen zomaar toe te laten als lid," voegt de Montbrial daar aan toe. "Er is geen culturele eenheid in Europa. Het is veel te vroeg om over een lidmaatschap van Rusland te praten. Eerst moet Europa een aantal andere problemen - zoals Oekraïene - oplossen. Vooral in Polen en Littouwen stuurt men aan op een toetreding van Oeikraïene, maar niet iedereen is daarvan overtuigd."

De Montbrial geeft toe dat Russen meer Europees zijn dan Turken. "Maar het is in Rusland dat er al lang een controverse aan de gang is of het land al dan niet Europees is," voegt hij daar aan toe. "Opmerkelijk genoeg zijn de argumenten dezelfde als die gebruikt werden tijdens de discussies in de 19de eeuw tussen westerlijken en slavofielen. Zelfs toen deed het idee de rond dat Rusland zowel een Aziatisch als Europees land is met zijn eigen identiteit en eigen plaats in de wereld."

De Franse Ruslandkenner merkt op dat Rusland en Europa eigenlijk weinig weten van elkaar. "Langs beide kanten zijn er mensen die vloeiend Engels of Russisch praten, maar de politieke cultuur van een land niet begrijpen," stipt hij aan. "We gebruiken dezelfde woorden, maar die hebben niet noodzakelijk dezelfde betekenis."

De Montbrial verwijst daarbij onder meer naar het woord democratie. "Het is bijzonder moeilijk om de binnenlandse politiek te scheiden van de buitenlandse," meent hij. "Daarom is het belangrijkste dat we onderzoeken of we in het volgende decennium dichter naar er elkaar kunnen toegroeien en of er een vooruitgang kan zitten in de samenwerking. Dat is een veel realistischer manier om het probleem aan te pakken dan te praten over een EU-lidmaatschap van Rusland."