Papierfabriek bedreigt toekomst Baikalmeer

Zondag 28 augustus wordt in Rusland de Dag van het Baikalmeer gevierd. Het gigantische meer behoort tot het Werelderfgoed van de Unesco, maar wordt bedreigd door een papierbedrijf langs haar oevers en plannen om langsheen een meer een oliepijplijn aan te leggen.

Het Baikalmeer werd in 1997 door de Unesco erkend als werelderfgoed. Dat wordt elk jaar vooral in de Russische regio's Buryatia, Irkutsk en Chita, die aan het meer grensen, uitgebreid gevierd op de vierde zondag van augustus.

Het Baikalmeer bevat niet minder dan 23 miljard ton water, twintig procent van de zoetwater-reserve van de wereld. Deze gigantische watermassa werd twintig miljoen jaar geleden gecreëerd en heeft op dit ogenblik een oppervlakte van 31.500 vierkante kilometer en een maximum diepte van 1.620 meter.

Dit unieke reservoir is bijzonder kwetsbaar, maar dat maakt het water van het meer volgens het persbureau Novosti ongewoon zuiver en gezond. "Het Baikalmeer vervult een speciale functie," zegt biologe Larisa Kokhova, hoofd van de International Baikal World Heritage Foundation (IBWH). "Het harmoniseert de oceanen van de wereld."

Ze verduidelijkt dat watermolecules in het meer talrijke stadia van veranderingen ondergaan en positieve en negatieve ladingen krijgen. "Daardoor wordt het water gemagnetiseerd en die levensbron wordt door de rivieren Angara en Yenisei naar de Poolzee gevoerd," aldus Kokhova.

Het meer ligt in zuid-oost Siberië, tussen bergen en taiga. Maar sinds onheuglijke tijden hebben mensen zich aan de oevers van het gebied gevestigd. "Het meer heeft die plaatselijk bevolking van voedsel voorzien, zowel fysiek als spiritueel," stipt het persbureau aan. "De invloed van het meer is dan ook terug te vinden in hun cultuur."

De jongste jaren hebben jonge milieuwerkers collega's uit andere landen uitgenodigd voor natuurtrips. "Dat zijn niet uitsluitend educationele uitstappen, maar deze jonge mensen saneren ook de oevers en planten bomen, tot grote tevredenheid van de plaatselijke bevolking," voert het persbureau aan.

Maar de Baikaldag is volgens Novosti ook een soort alarmbel om de maatschappij te herrineren aan de ecologische kwetsbaarheid van het meer. "Het is heel belangrijk om het publiek meer bewust te maken voor de problemen van het meer," wordt er opgemerkt.

Op dit ogenblik is de aanwezigheid van een papierfabriek langs de oevers van het meer het grootste probleem. "Het industriële afval, dat chloor en houtdeeltjes bevat, heeft een negatief effect op het plaatselijke schaaldier (epishura), dat het water van het meer filtert," waarschuwt Novosti.

De problemen van het meer begonnen in de jaren zestig toen de Sovjet-regering besliste om aan het zuidelijke einde van het meer een papierfabriek te bouwen. "Toenmalig Sovjet-leider Nikita Chroetsjev keurde dit idiote project goed," voert Novosti aan. "Het was toen het hoogtepunt van de Koude Oorlog en in zijn wanhopige strijd tegen het Westen, maakte de USSR zich geen bedenkingen bij de methodes die gebruikt werden om zijn doel te bereiken."

Voorstanders van het project zagen Baikal als een bron van zuiver water voor de productie van een sterke kunstzijde, die gebruikt kon worden in de supersonische vliegtuig-industrie en de ruimtevaart. Maar uiteindelijk bleek de fabriek overbodig, want inmiddels hadden beide sectoren andere oplossingen gevonden. "Maar het bedrijf heeft als privé-onderneming tot vandaag kunnen overleven en is relatief winstgevend," merkt Novosti nog op.

Het afvalwater - 42 miljoen kubieke meter per jaar - wordt volgens het persbureau op een correctie manier verwerkt. "Dat wordt bevestigd door specialisten uit Zweden, Noorwegen en Finland, die de fabriek hebben bezocht," geeft Novosti toe. "Maar nergens in de wereld worden dergelijke bedrijven toegelaten aan unieke meren."

Zelfs de kleine hoeveelheden verontreiniging die hun weg vinden naar het Baikalmeer, hebben echter een negatieve invloed op de epishura-populatie. "De soort vertoont al tekenen van degradatie," waarschuwt Larisa Kokhova. "Zijn kaken worden zwakker en zijn schelp wordt dunner. Maar eens de espishura is verdwenen, is ook het meer ten dode opgeschreven."

Volgens experts is de sluiting van de papierfabriek de enig mogelijke oplossing. "Maar het bedrijf zorgt voor een groot deel van de tewerkstelling van Baikalsk," aldus Novosti. "De 17.000 inwoners van de stad naar ergens anders verhuizen, is niet mogelijk."

In 1997 werd het bedrijf door de overheid verplicht om over te schakelen naar een gesloten systeem. Dat zou de impact op het meer drastisch kunnen beperken, maar tot nu toe werden nog geen praktische maatregelen genomen.

Novosti wijst er echter op dat de papierfabriek helaas niet de enige bedreiging vormt voor het meer. "Inspecteurs van de Russische Federale Dienst voor Milieucontrole (Rosprirodnadzor) betrapten onlangs vertegenwoordigers van het oliebedrijf Transneft terwijl ze in de omgeving van het meer met een niet-toegelaten haalbaarheidsstudie bezig waren voor de aanleg van een oliepijplijn tussen Siberië en de Stille Oceaan. Transneft wil een gemakkelijk traject langsheen het meer gebruiken, zelfs al heeft het bedrijf daar geen milieuvergunning voor.

Rosprirodnadzor-directeur Sergei Sai stelde dat het absoluut nodig is om de natuurlijke toestand van het Baikalmeer te beschermen. "We moeten alles doen om deze zeldzame natuurparel te bewaren voor de volgende generaties," benadrukte hij. "Overtreders zullen dan ook door de overheid zwaar worden aangepakt."