Finland nieuw model voor oud Europa?

Binnen de zwalpende Europese economie vormt Finland een opvallende uitzondering. De Finse markt gaat op zijn elan door en analisten stellen dat Europa hier een aantal strategieën zou kunnen ontdekken om uit de crisis te komen. Maar in Finland stelt men dat het alweer tijd is om te gaan nadenken over mogelijk nieuwe wegen.

The Washington Post stelt dat er een opvallend verschil is tussen de economisch schitterende vooruitzichten van Finland en de malaise in de rest van het Oude Europa. "Finland kent zowel economisch als psychologisch een schitterende periode," benadrukt de krant. "In het Scandinavische land is ook niets terug te vinden van de tegenkanting van Fransen en Nederlanders tegen de Europese grondwet." De filosoof Pekka Himanen stelt dan ook dat het Fins model Europa enkele hints zou kunnen geven om uit de crisis te raken.

De Amerikaanse krant stelt wel dat ook de Finnen niet alle antwoorden hebben. "Zoals alle Europeanen zijn er te weinig borelingen om de welvaartsgaranties te betalen," stipt de krant aan. "Bovendien wordt de jobcreatie in de high-tech teniet gedaan door de sluiting van vele low-tech fabrieken. Daardoor blijft de werkloosheid op tien procent."

Maar de Finnen zijn volgens The Washington Post op dit ogenblik wel veel beter geplaatst dan de andere landen van het Oude Europa. "Ze maken gebruik van hun kleine omvang (5,2 miljoen inwoners) en ethnische homogeniteit en bewijzen dat ze succesrijke experimenteerders en vernieuwers zijn," schrijft de krant.

Vijftien jaar geleden werd Finland nochtans met een zware depressie geconfronteerd, toen de belangrijkste markten van het land - zoals de Sovjet-Unie - uit elkaar vielen. De Finse werkloosheid steeg tot 20 procent. "Maar de Finnen namen hun toekomst in handen, brachten pijnlijke correcties aan en kwamen uit die crisis met een economie die door het World Economic Forum wordt bestempeld als de meest concurrentiële van de wereld."

De krant voegt er aan de dat de belangrijkste economieën van de Europese Unie te traag groeien, terwijl hun oudere bevolkingsgroepen te snel stijgt. "Dat maakt het problematisch om de welvaartstaat in stand te houden en de voor een voldoende tewerkstelling te zorgen. "Bovendien lijken die economieën niet gewapend om in de wereldeconomie voldoende competitiviteit aan de dag te leggen." Er wordt volgens de krant te weinig geïnvesteerd in opleiding, onderzoek en ontwikkeling. "Bovendien wordt er te weinig gedaan aan innovatie," wordt daar aan toegevoegd. "Maar er is geen concensus over strategieën om die problemen aan te pakken."

Himanen vergelijkt Europa met een atleet met een vormcrisis. "In plaats van actie te ondernemen, blijft men zitten nadenken om mogelijke strategieën," meent hij. "Europa lijkt wel te wachten op een nieuwe topvorm om opnieuw te gaan trainen. Het waren echter daden in plaats van woorden die het Finse model creëerden."

The Washington Post stelt dat het Finse model de typische pragmatische geest weerspiegelt die het land typeert in zijn korte geschiedenis als onafhankelijk land. "Een relatief achterblijvende landbouweconomie werd een high-tech kracht met een arbeidsproductiviteit die die van de Verenigde Staten evenaarde of zelfs overtrof, maar tevens even goede sociale voorzieningen heeft als de andere Europese landen," stipt de krant aan.

Vooral de Finse zin voor onderzoek en ontwikkeling heeft daarbij volgens The Washington Post een belangrijke rol gespeeld. "Vorig jaar vertegenwoordigden r&d-investeringen 3,5 procent van het Finse bruto binnenlands product," schrijft de krant. "Daarmee moet het wereldwijd alleen buurland Zweden (4,3 procent) laten voorgaan en laat het de Verenigde Staten (2,6 procent) en de Europese Unie (minder dan 2 procent) ver achter zich."

Een steunpilaar van dat beleid is het Finse technologie-instituut Tekes. "Dat ondersteunt zowel fundamenteel als toegepast onderzoek," aldus de krant. "Veertig procent van die gelden gaat naar universiteiten en andere onderzoeksinstellingen. De overige zestig procent gaat naar het bedrijfsleven."

Dit jaar zal Tekes bijna 540 miljoen dollar investeren, meer dan 10.000 dollar per hoofd van de Finse bevolking. Op Amerikaans niveau zou dat een investering van 300 miljard dollar per jaar betekenen. Tekes is een compleet onafhankelijk instituut, opgericht door de overheid. "Daarin verschilt Finland fundamenteel van de andere industriële democratieën," aldus een Tekes-topman. "Finnen vertrouwen hun regering."

De krant merkt verder op dat Tekes ook een uitstekende reputatie geniet als een slimme en discrete investeerder. "Twintig jaar lang werkt Tekes samen met bedrijven om hen te helpen keuzes maken op het gebied van r&d-keuzes, het zoeken naar markten en producten en het overtuigen van universiteiten om samenwerkingsverbanden aan te gaan met het bedrijfsleven," zegt The Washington Post nog. Ongeveer drie procent van de Tekes-projecten mislukken compleet. De directie zou dat cijfer omhoog willen zien gaan. Men wil dat er meer risico's genomen worden.

Naast het Tekes is er ook het Finse Nationaal Fonds voor Research en Ontwikkeling (Sitra). Dat werd opgericht in 1967, maar moet werken met een budget dat tien keer kleiner is dan dat van Tekes. "Maar zijn impact op het Finse bedrijfsleven is enorm," stipt de krant aan. "Sitra valt te vergelijken met een risico-investeerder en werkt met geld dat verdiend werd door deelnames in start-ups en gevestigde bedrijven."

De basis van het Sitra-kapitaal wordt gevormd door Nokia-aandelen. Die kreeg de Finse overheid in ruil voor steun toen de gsm-tak van het bedrijf nog in zijn kinderschoenen stond. "Nokia was een mirakel," vertelt Sitra-topman en gewezen eerste minister Esko Aho.

Ook Sitra is politiek onafhankelijk. Negentig procent van de Sitra-portefeuille bestaat uit bedrijven die eerst steun genoten van Tekes. "Dit is een voorbeeld van de netwerk-maatschappij die Finland is geworden," benadrukt Himanen.

Tenslotte is er de Finse Academie voor Wetenschap en Letteren. "Voor Reijo Vihko in 1996 voorzitter werd, was die instelling een clubje dat onderzoeksgelden bezorgde aan bekende wetenschappers en laboratoria, zonder echter veel te kijken naar de prestaties die er geleverd werden," zegt The Washington Post. "Vihko haalde die hele structuur ondersteboven en liet gelden terecht komen bij de meest veelbelovende projecten. Dat lokte vele protesten uit, maar nu heerst er een groot enthousiasme in de Finse wetenschappelijke wereld."

Al die openbare investeringen maken nochtans slechts één derde uit van de totale Finse r&d-uitgaven. De rest is afkomstig van het bedrijfsleven zelf. "Dat toont volgens diverse bedrijfsleiders aan dat er een Finse consencus bestaat dat het land zijn welvaart alleen maar in stand kan houden door een intellectuele en technologische voorsprong te bewaren," merkt de krant op. Daarnaast is er volgens The Washington Pos ook nog het Finse onderwijs, dat in Europa de absolute top betekent. "Ook dat werd helemaal hervormd," wordt er aan toegevoegd.

Het Finse succes houdt volgens de krant echter ook een groot gevaar in. "Er heerst zoveel tevredenheid dat de wil tot veranderen dreigt te verdwijnen," aldus Esko Aho. "Indien we niet opletten, zouden we wel eens de kant uit kunnen gaan van Frankrijk en Duitsland. We moeten wakker worden voor het te laat is. Het is hoog tijd dat we onze nationale strategie hertekenen."