Werpen jonge Afrikanen stammengevoel af?

Het stammengevoel heeft van oudsher de Afrikaanse samenleving beheerst. De huidige generatie jongeren lijkt dat echter stilaan af te werpen. Maar volgens Emily Wax, correcpondente van The Washington Post, gaat dat niet zonder de nodige problemen en vragen.

Het stammengevoel is volgens Wax in Kenia, net zoals in heel Afrika, dikwijls belangrijker dan het nationalisme. "Politieke partij zijn etnisch en niet ideologisch samengesteld," stelt ze. "Kansen vloeien dikwijls voort uit een bloedverwantschap. Dergelijke structuren hebben over het hele continent voor conflicten gezorgd, met Soedan en Ivoorkust als typische voorbeelden."

Wax wijst erop dat die stammenstructuur voor het kolonialisme het Afrikaanse leven bepaalde, waarbij de bevolking zich tot zijn leiders richtte voor leningen, gezondheidszorg en rechtspraak in huiselijke twisten. "De Europese koloniale machten, die op het einde van de 19de eeuw in Afrika verschenen, verdeelden het continent in nieuwe landen waarbij bestaande stammenverbanden werden genegeerd of misbruikt," voegt ze daar aan toe.

Kenia telt vijftig stammen, waarvan de leden dezelfde culturele tradities, taal en economische klasse delen. "Maar er zijn aanwijzingen dat het stammengevoel bij de Afrikaanse tieners uit de stedelijke gebieden aan het afzwakken is," merkt Emily Wax op. "De hedendaagse jongeren - Generation 2, de tweede sinds het einde van het kolonialisme in 1963 - spreken dezelfde taal, dansen op dezelfde Swahili hip-hop en lachen met de oude stammen-stereotypes."

Bovendien geven ze grif toe dat de stammenstructuur in Afrika veel problemen heeft veroorzaakt en ze zijn niet van plan om de vergissingen van hun ouders nog eens over te doen. "Maar buiten de schoolpoorten worden de jonge Kenianen met een andere realiteit geconfronteerd, waar het stammengevoel nog in alle aspecten van de maatschappij aanwezig is," merkt Wax op.

Christopher Khaemba, directeur van de prestigieuze Alliance High School voor jongens, is daarin heel duidelijk. "Indien Afrika vooruitgang wil boeken, zal de volgende generatie een nationale identiteit moeten ontwikkelen in plaats van een stammengevoel dat over hele continent voor problemen heeft gezorgd," benadrukte hij.

De bevolking van de Keniaanse hoofdstad is de voorbije vijf jaar meer dan verdubbeld. Boeren verlaten steeds meer hun verlieslatende koffie- en graanvelden en zoeken een onderkomen in de achterbuurten van de stad, in de hoop in Nairobi werk te kunnen vinden.

Dergelijke migraties naar de steden is een fenomeen dat over het hele continent wordt opgemerkt. "Het stadsleven zwakt die landelijke tradities weliswaar af en creëert anderzijds problemen als groeiende misdaadcijfers, maar het zorgt ook voor een omgeving voor nieuwe ideeën," voert Emily Wax aan. "Kinderen van verschillende stammen zitten er immers naast elkaar in de klas."

Wanneer de tieners op school hun moedertaal spreken, kunnen afkomelingen van andere stammen hen niet begrijpen. Daarom spreken ze heel dikwijls Sheng, een dialect dat afkomstig is uit de achterbuurten van Nairobi en dat gesproken wordt door mensen die hun eigen gemeenschappelijk vocabularium willen gebruiken.

Het Sheng, een mengeling van Engels en Swahili, is voor de jongeren veel hipper dan de stammentaal, die Shamby (oubollig) wordt genoemd. "Vele leerkrachten verzetten zich tegen het Sheng, dat ze ruw en grammaticaal incorrect vinden," zegt Wax. "Ze zeggen dat het onmogelijk is om er mee te solliciteren of met ouders te praten. Maar het dialect vindt inmiddels zijn weg in verhandelingen van studenten."

Veel studenten blijken hun stammenafkomst ook liever te vergeten en een voorkeur te geven aan een mengeling van Swahili en westerse cultuurelementen. Directeur Khaemba stelt echter dat leerkrachten en ouders vrezen dat de jongeren zonder hun stammen-contacten er niet zullen in slagen om een job te vinden.

Leden van zijn Luhya-stam komen geregeld zijn bureau binnen om werk te vragen. "Zij verwachten dat ik hen ook inderdaad werk bezorg," voegde hij daar aan toe. Khaemba voegde er aan toe dat oorspronkelijk alleen de leden van de Kikuyu-stam kwaliteitsonderricht ontvingen. Pas nadien werden ook leden van andere stammen toegelaten.

"Scholen brengen gelijkheid," merkte hij echter op. "Zonder school zou ook ik het niet gemaakt hebben." De organisatie van Keniaanse leerkrachten probeert zijn leden ook te doordringen van het belang van een etnisch evenwicht.

Schooldirectrice Sarah Ndege van de State House Girls School merkt daarbij op dat zij niet meer bekend te willen maken uit welke stam zij afkomstig is. "Hoeveel generaties moet het nog duren vooraleer dit stammengevoel is verdwenen?" vroeg zij zich af. "We moeten ervoor zorgen dat de jonge generatie dit achter zich kan laten."

Veel jongeren voelen zich volgens Wax in twee richtingen getrokken worden. "Enerzijds is er de carrière en het succes, maar anderzijds ook door familie en traditie," zegt ze. "Ze maken zich zorgen over hun toekomst, niet alleen over de werkloosheid van 70 procent, maar ook over de toegankelijkheid van jobs. Het stammengevoel is een traditie en de stam is nog altijd een prioriteit. Daar worstelen ook de jongeren mee."