Slaagt Europees spoorvervoer in nieuwe strategie?

De Europese spoorwegen staan voor een belangrijke wissel. De privatisering moet het landschap er heel anders doen uitzien. Maar daarbij moet de sector volgens een Amerikaans vervoersdeskundige dringend het lot in eigen handen nemen en zich niet blijven richten naar de politiek.

"Het spoorwegverkeer in Noord-Amerika wordt gedomineerd door het vrachtvervoer met lange, zware treinen," schrijft Don Phillips in de International Herald Tribune. "Passagierstreinen zijn er voor de private spoowegen alleen maar een last, opgedrongen door de overheid. In Europa zijn de meeste spoorlijnen gedeeltelijk staatseigendom en vooral gericht op het passagiersvervoer. Vracht komt er in de meeste landen pas op de tweede plaats."

"Maar zoals de Amerikaanse spoorwegen meer plaats hebben moeten maken voor het passagiersvervoer, wil de Europese Unie de spoorwegen verplichten om steeds meer ruimte vrij te maken voor het vrachtvervoer," stelt Phillips. "Het autowegennet is immers overbelast en het spoor is één van de weinigde alternatieven voor het zware vervoer."

De EU-landen moeten voor het einde van dit jaar op hun verbindingen plaats vrijmaken voor concurrerende vrachtvervoerders. "Maar het is de vraag of die druk op lange termijn genoeg zal zijn om de geest van een vrije markt te creëren op het Europese spoorwegennet," meent Phillips.

De Amerikaanse spoorvervoer-deskundige James McClellan, gepensioneerd manager van de succesvolle vrachtvervoerder Norfolk Southern, ziet in de Europese situatie een herhaling van de evolutie van de Amerikaanse spoorwegen in de jaren zeventig. "Toen kregen de spoorwegen meer macht om hun eigen prioriteiten door te duwen met minder invloed van de
overheid, maar ze wisten niet goed wat ze met die nieuwe macht moesten aanvangen," benadrukte hij.

McClellan stelt dat de Europese spoorwegen niet moeten wachten op de overheid om hun toekomst te bepalen. Ze moeten volgens hem een aantal dingen zelf in handen nemen en McClellan stelt dat dit snel moet gebeuren. "Ondanks de diverse eigendomsstructuren waarin de overheden zijn betrokken, hebben de spoorwegen voldoende onafhankelijkheid om zelf een aantal beslissing te nemen," stelde hij.

Het probleem van de Europese spoorwegen ligt volgens hem in het feit dat de Europese spoorwegen nog altijd zoeken naar een consensus in plaats van het nemen van duidelijke bedrijfsbeslissingen. "De dingen evolueren bijzonder snel en men kan niet wachten op een politieke consensus," voerde hij aan.

Daarbij verwijst hij naar het huidige succes van de Amerikaanse spoorwegen. "Het vrachtvervoer neemt zo snel toe dat het voor de spoorwegmaatschappijen moeilijk is om de aan de vraag te beantwoorden," benadrukte hij. "Alle grote Amerikaanse
spoorwegmaatschappijen hebben in de lente van dit jaar de drukste periode uit de geschiedenis gekend en er is geen aanwijzing dat de vraag snel zal dalen."

De winsten kenden een opmerkelijke groei. Union Pacific zag zijn marge stijgen met 48 procent, maar ook CSX (38 procent), Burlington Northern Santa Fe (37 procent) en Canadian National (28 procent) mochten zich in een winststijging verheugen. De andere maatschappijen scoorden minder hogere cijfers, maar toch zaten ook zij allemaal in stijgende lijn.

Tevens wijst McClellan erop dat de Amerikaanse spoorwegen volop personeel aanwerven en desondanks geconfronteerd blijven met een chronisch tekort aan technici. "Deze sector zal altijd hoogtes en laagtes kennen, maar deze groei heeft niets te maken met een cyclische beweging," meende hij. "Het wegvervoer wordt immers veel duurder en wordt geplaagd door opstoppingen en wegenwerken."

Een dergelijk succes zou de Europese spoorwegen volgens McClellan wellicht verlammen. "Het is zeer twijfelachtig op zij een dergelijke groei meester zouden kunnen zonder miljarden euros investeringen, die nagenoeg allemaal van privébronnen moeten komen," voerde hij aan. "De Amerikaanse spoorwegen hebben het al hard genoeg om bij te blijven, zelfs met miljarden dollars investeringen in nieuwe locomotieven, wagons en spoorverbeteringen."

McClellan stelt dat Noord-Amerika, Rusland en China de grootste treinvervoerders zijn, niet alleen omwille van hun afmetingen, maar ook omdat ze eenzelfde koers volgen, wat volgens hem in Europa ontbreekt. Hij vraagt zich af of Europa dat probleem zal kunnen overwinnen.