Wie zoekt, die vindt altijd wel iets

Dat het ruimteveer Discovery geen noemenswaardige schade heeft opgelopen, doet iedereen bij de NASA een zucht van opluchting slaken. Maar het incident toont wel aan dat ruimtevaart een risicovolle bezigheid blijft. Dat is het echter ook de voorbije decennia geweest, maar nu lijkt men zich zorgen te maken over dingen waar men vroeger zonder nadenken overheen bleek te stappen.
"De eerste anderhalve dag van de ruimtetocht is de meest gefotografeerde van de hele geschiedenis van het shuttle-programma," schrijft John Schwartz in The New York Times. "Alle ogen gericht op het ruimteveer om te zien of het geen fatale schade had opgelopen."

Er waren camera's geïnstalleerd op het lanceerplatform, in vliegtuigen die de lancering volgden, op de shuttle en op de brandstoftank. "Bovendien wordt het ruimteveer gedurende de hele missie vanuit de shuttle zelf en het ruimtestation ISS voortdurend gefotografeerd," aldus nog Schwartz.

Hij voegt er echter aan toe dat die intensieve controle een tweesnijdend zwaard is. "Hoe meer de NASA naar schade zoekt, hoe meer problemen er zullen gevonden worden," luidt de mening van een aantal experts. "De risico's op overreactie op mogelijke tekenen van schade zijn misschien wel even groot als de risico's op onderschatting."

David Wolf, die als astronaut vier maanden aan boord van het Russische ruimtestation MIR verbleef, merkt op dat het heel moeilijk is om gevaarlijke schade van oppervlakkige problemen te onderscheiden. "Die overvloed aan informatie maakt het nemen van beslissingen dikwijls alleen maar moeilijker," benadrukt hij.

Schwartz stelt dat het shuttle-programma van bij het begin geconfronteerd werd met schade door brokstukken. "Dat begon al bij de eerste vlucht in 1981," voerde hij aan. "In de 113 missies werden de ruimteveren 15.000 keer door brokstukken geraakt, meestal bij de lancering."

Stephanie S. Stilson, shuttle-manager van Discovery, voegde daar aan toe dat na elke missie ongeveer honderd isolatietegels moeten vervangen worden, terwijl nog een groter aantal moet hersteld worden.

Schwartz geeft toe dat het veel gemakkelijker is om dergelijke schade te controleren terwijl de shuttle nog in de ruimte is. "Dankzij een laser camera-systeem van 15 miljoen dollar, ontwikkeld door het Canadese Neptec, kan de NASA zelfs een scheurtje van microscopische afmetingen detecteren," merkt hij op. "Op de voorste rand van de vleugels van de shuttle kan dit gevaarlijk zijn, maar elders wellicht niet."

Iain Christie, directeur onderzoek en ontwikkeling bij Neptec, vroeg zich echter af hoe de NASA duidelijk zal kunnen maken dat er dergelijke schade geen probleem is. "Bovendien is het ook niet duidelijk hoe dergelijke schade hersteld zou kunnen worden," meent Schwartz. "De gereedschapskist van de astronauten is daar niet echt geschikt voor gebleken."

Er worden tijdens de ruimtewandeling morgen wel tests met het materiaal uitgevoerd, maar Schwartz merkt op dat het niet de bedoeling is om echte herstellingen uit te voeren en dat de bemanning al benadrukt heeft niet met oplapwerk terug te willen keren naar de aarde.

Schwartz benadrukt dat ook een reddingsactie met het ruimteveer Atlantis risico's zou inhouden. "Alles wat men doet, houdt risico's in," voerde NASA-woordvoerder Kyle Herring aan. "Ook bij een verblijf in het ruimtestation lopen de astronauten risico's."

De intense bezorgdheid voor de missie van Discovery is volgens Schwartz vooral een poging om decennia van negering goed te maken. "Tot de ramp met Columbia geloofde de NASA dat een licht materiaal zoals isolatieschuim de shuttle niet kon beschadigen," merkt hij op.

De ramp verplichtte de ruimtevaartorganisatie tot een periode van moeizame onderzoeken, om tenslotte alleen maar tot de vaststelling te kunnen komen hoe kwetsbaar het hitteschild van de shuttle is en hoe men de schade zou kunnen vaststellen. "Heel veel energie werd gestoken in het bepalen van welke schade onmiddellijke actie vereist en welke problemen kunnen wachten tot het ruimteveer weer is geland," zegt Schwartz.

Technologie-expert Edward Tenner waarschuwt echter dat het gebruik van dergelijke middelen om complexe systemen te analyseren voor een tweezijdend zwaard zorgen. "Dit zorgt wel voor een waarheidsgetrouw beeld van een probleem," meent hij. "Maar het kan ook voor een positiever beeld van de realiteit zorgen. Dat is de illusie van de toestand onder controle te hebben."

David Wolf vergeleek het probleem met de steeds betere diagnostische middelen waarover artsen kunnen beschikken. "Heel veel aandoeningen die we nu als een ziekte beschouwen, komt tijdens het leven van de patiënt nooit aan de oppervlakte," benadrukte ook diagnose-expert Gilbert Welch van de universiteit van Dartmouth. "Maar men kan nooit zeggen dat er nooit een bedreigende situatie zal ontstaan."

"De NASA wordt geconfronteerd met een gelijkaardig probleem," voerde Welch aan. "Ik ben er zeker van dat ze hun absolute best willen doen. Maar hoe meer ze zoeken, hoe meer ze ook zullen vinden."