Stuurde Rusland aan op geheime gasdeals?

Gazprom en andere Russische energiebedrijven hebben hun invloed proberen uit te breiden door geheime pogingen om olie- en gasbedrijven uit Centraal-Europa over te nemen. Dat meldt de Britse krant The Independent. Bovendien probeert Rusland vanuit de energiesector volgens de krant ook op andere manier politieke doelstellingen na te streven.

"In 2000 nam het Ierse bedrijf Milford Holdings een aandeel van 24,7 procent in Borsodchem, het belangrijkste chemiebedrijf van Hongarije, over," stipt The Independent aan. "Daardoor kreeg het meteen ook een aandeel in TVK, een bedrijf dat een uitgebreid netwerk van pijpleidingen. Nadien bleek dat Gazprom-managers achter Milford zaten." In samenwerking met de Hongaarse oliegigant MOL kon de aanval van Gazprom uiteindelijk afgeweerd worden.

Ook in Polen werd een gelijkaardige geheime poging ontdekt, waarbij eveneens gepoogd werd om strategische energievoorzieningen in handen te krijgen. Vladimir Alganov, een voormalig lid van de Russische geheime dienst, zou gepoogd hebben om Jan Kulczyk, de rijkste man van Polen, om te kopen, waarop die de toenmalige Poolse president Aleksander Kwasniewski zou moeten proberen hebben te beïnvloeden. Kulczyk zou daarvoor een bedrag van 5 miljoen dollar aangeboden gekregen hebben.

Centraal in die deal zou de Russische groep Lukoil hebben gestaan. Die zou plannen hebben om een raffinaderij in het Poolse Gdansk over te nemen en het omkoopgeld moest er voor zorgen dat Lukoil de raffinaderij, die door de Poolse staat geprivatiseerd zou worden, inderdaad in handen zou gekregen hebben. De groep achter de omkoping zou de zogenaamde Vienne Circle geweest zijn, een verzameling invloedrijke Russen, Polen, Tsjechen en Oostenrijk nauwe contacten zouden hebben gehad met de KGB, de spionagedienst van de Sovjet-Unie, en diens opvolgers.

In 2003 zou de Hongaarse oliegroep MOL een poging ondernomen hebben om samen te gaan met zijn PKN Orlen, zijn Poolse branchegenoot. Samen zouden de twee bedrijven voldoende sterk geweest zijn om de Russische overnamepogingen af te wentelen. Maar uiteindelijk kwamen de Polen naar eigen zeggen tot de vaststelling dat 15 procent van MOL gecontroleerd werd door de Russische energiesector. Daarop ging ook die deal niet door.

De aantijgingen worden door MOL weerlegd. Daar wordt op gewezen dat iedereen met minstens 5 procent van het MOL-aandelenpakket zich bekend moet maken of geen beslissingsrecht heeft. Bovendien zou geen enkele aandeelhouder meer dan 10 procent van MOL kunnen bezitten. "Geen enkel bedrijf zou dan ook in het geheim de controle over MOL hebben kunnen overnemen," aldus een woordvoerder van het bedrijf.

Ook het Duitse E.ON Ruhrgas, de grootste gasimporteur van Europa en de grootste West-Europese klant van Gazprom, heeft met de Russische sector een aantal bindingen. Ruhrgas en Gazprom hebben een joint-venture opgezet voor activiteiten in de energiebevoorrading en transport in landen zoals Tsjechië, Slovakije en Hongarije. Bovendien is er ook nog de North European Gas Pipeline (NEGP), die Russisch gas via de Baltische Zee naar Duitsland moet brengen. Daardoor kan Rusland in de toekomst de gastoevoer naar Polen en de Baltische staten te blokkeren, zonder Duitsland te benadelen.

De Russische president Poetin benadrukte dat het NEGP-project niet bedoeld is tegen andere landen en niet beschouwd moest worden als een politisering van de economische relaties. Maar inmiddels is het al wel tot een energierel gekomen met Oekraïene. NEGP-topman wordt Mattias Warnig, het voormalig hoofd van de Russische afdeling van de Dresdner Bank. "De bank had toen een stevige band met Gazprom en het oliebedrijf Rosneft," aldus The Independent. De bank adviseerde de fusie tussen het staatsbedrijf Rosneft en Yukos en leende Rosneft geld om zijn aandeel in Yukos-dochter Yuganskneftegaz te kopen.

Warning zou vroeger officier geweest zijn bij de Stasi, de Oostduitse geheime dienst. Hij zou toen volgens The Independent nauw samengewerkt hebben met Wladimir Poetin tegen westerse doelwitten. De vorige Duitse kanselier Gerhard Schröder zou gevraagd zijn om voorzitter te worden van de NEGP, maar door de grote kritiek in de Duitse pers is het volgens The Independent weinig waarschijnlijk dat Schröder op het aanbod zal ingaan.

"Het gebruik van KGB-methodes om controle te krijgen over belangrijke bedrijven en infrastructuur is een teken dat het Kremlin gas als een politiek wapen beschouwt," stipt de krant aan. "Dat zal westerse landen wellicht doen aarzelen om hun partnerships met Rusland op te drijven." Met de nieuwe Duitse kanselier Angela Merkel, wiens ouders in Oost-Duitsland dissidenten waren, zal de relatie met Rusland volgens de krant niet zo vertrouwelijk zijn.