Afghaans filmarchief slaat noodkreet

Het Afghaans televisie- en radio-archief is in gevaar. Talloze opnames over een periode van meer dan zestig jaar overleefden weliswaar het conservatieve Taliban-regime, maar worden nu door vochtigheid en temperatuurveranderingen bedreigd. Curatoren waarschuwen ervoor dat er dringend moet ingegrepen, omdat anders over tien jaar het grootstegedeelte van het archief verdwenen zal zijn.


Toen het ultra-conservatieve Taliban-regime in 1996 aan de macht kwam, werd de televisie-studio's en bioskopen gesloten en werd begonnen met het vernietigen van filmbeelden uit het verleden. Toch ontsnapten talrijke opnames aan de vernielwoede van de nieuwe heersers van Kaboel.

Bij Afghan Film slaagde men er immers in om talloze filmrollen te verbergen achter plafonds en in geheime kamers. "Vervolgens werd de elektriciteit gesaboteerd, om de Taliban te hinderen in hunzoektocht," merkt het persbureau Agence France Presse (AFP) op.Hetzelfde gebeurde bij Radio and Television of Afghanistan (RTA).

Rahman Pansjhiri, directeur internationale relatie bij RTA, stelde datde betrokkenen daarbij grote risico's liepen. "Indien ze betraptwaren, hadden ze bijzonder zware straffen kunnen oplopen," verteldehij aan het persbureau. "De doodstraf zou daarbij niet uitgeslotenzijn geweest."

Toch moest ook een gedeelte van het archief opgeofferd worden. DeTaliban konden bij Afghan Film twee containers met filmtapes in beslagnemen en verbranden. Er was vooraf wel voor gezorgd dat de voorraadalleen uit Russische en Indische films bestond. RTA leverde 1.500banden met buitenlandse muziek in.

Maar in totaal werden 14.5000 uur televisie, teruggaand tot 1978,gered. Hetzelfde gebeurde met 45.000 uur radio, waarvan de oudsteopnames afkomstig zijn uit de jaren veertig. Tenslotte konden er ooknog eens 100.000 uur film gered worden, waaronder de eerste Afghaansefilm, 'Love and Friendship', die meer dan zestig jaar oud is.

Sinds drie jaar helpt het Franse Institut National Audio-Visuel (INA)bij het digitaliseren van dit gigantische archief. Maar op ditogenblik is op die manier amper 1.200 uur verwerkt. De tragevorderingen van het project bedreigen volgens Pansjhiri de toekomstvan het archief. Aan de radio-afdeling wordt trouwens pas volgend jaarbegonnen.

"Het archief verkeert in een bijzonder slechte staat," aldus deRTA-woordvoerder. "Indien we de verwerking van het archief nietkunnen versnellen, blijft er over tien jaar niets meer te verwerken.Dat zou betekenen dat we ook onze cultuur en ons erfgoed verliezen."

Het beeldarchief omvat onder meer de inname van Kaboel door hetSovjet-leger en het eerste interview met Babrak Karmal, die met deRussische troepen meekwam en in 1979 president van Afghanistan werd.Maar ook zijn er beelden van de strijd met de Mujahideen tussen 1992en 1996, wat in Kaboel alleen al 50.000 mensen het leven zou kosten.

Bovendien zijn er ook beelden van de rijkdommen van de rijke Afghaansecultuur die door de Taliban werd vernield, zoals de beroemde 2.000jaar oude Boeddha's van Bamiya. Maar hetzelfde geldt voor video's vanoverleden zangers die nog altijd populair zijn, maar van wie gedachtwerd dat hun opnames voor eeuwig verloren waren.

Afghan Film heeft ook beelden van de executie van presidentNajibullah, die in 1996 door de Taliban uit een VN-gebouw werdgesleurd en in de straten van Kaboel werd opgeknoopt. Waar men echterweinig materiaal van heeft, is die Taliban-periode. De heerser haddenimmers televisie, video en muziek verboden.

"Zij hebben van Kaboel een graf gemaakt," voerde Pansjhiri aan. "Destilte die toen over de stad kwam, was de stilte van eenbegraafplaats. Pansjshiri zelf vluchtte tijdens die periode naar hetbuitenland en kwam pas terug toen de Taliban eind 2001 warenverdreven. Hij wil met het gerestaureerde materiaal filmfestivals,documentaires en dvd's maken.

"Dit archief is heel belangrijk voor het verhaal van ons land," voerdeook Latif Ahmadi, directeur van Afghan Film aan. "Wanneer ik verteldat Aghanistan 25 jaar geleden een cultuur had en een hoge beschavinghad, kan men mij nauwelijks nog geloven. Niemand gelooft dat meisjeseen minirok droegen. Maar wanneer we die films zullen kunnen latenzien, zal iedereen onder de indruk zijn."