Rusland vecht voor landeigendom

Rusland is het grootste land van de wereld en heeft dus grond in overvloed. Maar toch wordt er op dit ogenblik zwaar om gevochten. Sinds begin dit jaar mag landbouwgrond immers omgevormd worden tot bouw- of industrieterreinen. Dat zorgt voor een aanzienlijke meerwaarde en meteen ook het nodige geweld.

Zo werden aanslagen gepleegd op Alexander Annenkow en Dimitri Steinberg, twee topfiguren van het concern Inteko. Het bedrijf is in handen van Jelena Baturina, echtgenote van Juri Luschkow, de burgemeester van Moskou. Baturina is de rijkste vrouw van Rusland en grootgrondbezitster in Belgorod.

De aanslagen hadden volgens Hartmann wellicht te maken met een gebied van 100.000 hectaren in die vruchtbare regio. Baturina heeft daar de voorbije jaren grote terreinen opgekocht en dat heeft de jaloezie van de plaatselijke elite opgewekt. De aanslagen waren volgens Baturina dan ook bedoeld als waarschuwing.

Aangezien grondstoffen en olie- en gasvelden inmiddels verdeeld zijn, is grond volgens Hartmann de belangrijkste bron waar nog om gestreden kan worden. "Geld is hier niet zo belangrijk," stipt Jens Hartmann van de Duitse krant Die Welt daarbij aan. "Grond is niet zo duur. Het komt vooral aan op goede contacten met de administratie."

President Putin vaardigde in 2001 een wet uit dat personen die een stuk grond bezitten, dat mogen verkopen, wegschenken, verpachten of het op een andere manier te benutten. Sinds begin dit jaar mag landbouwgebied bovendien omgevormd worden tot bouw- en industriegrond. Dat zorgt voor een belangrijke economische meerwaarde.

Rusland heeft een oppervlakte van 1,7 miljard hektaren, waarvan 400 miljoen hektaren landbouwgrond. De belangrijkste regio's zijn Moskou, Belgorod, Krasnodar, Tatarstan en Kaliningrad. De voorbije drie jaren zou in de omgeving van Moskou negentig procent van het landbouwgebied (1,5 miljoen hektaren) van eigenaar zijn veranderd.

Boeren worden met baar geld uitgekocht. Voor de landbouwers, die dikwijls in natura betaald worden of een maximumloon hebben van 50 euro per maand, is dit een ideale uitweg uit de armoede. Ze zouden5.000 tot 10.000 dollar krijgen voor hun boederij. Maar ook de kolchoze-directeurs strijken geld op. De meeste daarvan zouden volgens een getuige in het magazine Forbes daarbij inmiddels één miljoen dollar hebben verdiend.

Het recht op voorkoop ligt echter bij de plaatselijke overheid. Dat opent volgens Hartmann meteen de weg tot smeergeld-praktijken. Die overheid kan immers beslissen om landbouwgronden om te zetten in industriegronden en strijkt daarbij twintig procent van de nieuwe marktwaarde op. Pas dan kunnen op de terreinen supermarkten, villa's, hotels of vakantiedorpen gebouwd worden.

De verkoop situeert zich volgens Hartmann echter dikwijls in een grijze zone waarin bedrog, vervalsing, afpersing en aanslagen schering en inslag zijn. Zo werden in de jaren negentig twee directeurs van de kolchose Matwejewskoje vermoord. De terreinen zijn op dit ogenblik in handen van de investeringsgroep Millhouse Capital van RomanAbramovitch.

De winsten zijn dan ook bijzonder groot. Baturina kocht haar koninkrijk voor 180 dollar per hectare, maar de grondprijzen in Belgorod zijn inmiddels gestegen tot 5.000 dollar per hectare. "Dat is een rendement dat geen enkele grondstof kan halen," aldus Hartmann.