Onderzoeksjournalistiek hoeft geen groot budget

Goede onderzoeksjournalistiek heeft geen grote budgetten nodig. Dat is één van de conclusies van de Nederlands-Vlaamse Vereniging voor Onderzoeksjournalistiek (VVOJ). Opmerkelijk is daarbij dat redacties met een zwakkere financiële positie sneller geneigd zijn om echt onderzoekende journalistiek te bedrijven.

De VVOJ ondervroeg meer dan tweehonderd journalisten in twintig Europese landen. Daaruit bleek dat er geen verband kon gelegd worden tussen de financiële draagkracht van het medium en de onderzoekstraditie. Financieel zwakkere redacties bleken zelfs sneller geneigd te zijn om onderzoeksjournalistiek te bedrijven.

"Wellicht willen die media met dergelijke verhalen de concurrentie met kapitaalkrachtiger eenheden aan te gaan," aldus de onderzoekers. Zo stelden ze dat kleine redacties in Denemarken en Zweden stevig uitgebouwde ploegen hebben voor onderzoeksjournalistiek, terwijl die bij de grote kranten in landen zoals Frankrijk veel minder te vinden zouden zijn.

Ook het internet speelt volgens de onderzoekers een belangrijke rol in de onderzoeksjournalistiek, vooral met landen die na de val van de Sovjet-Unie geregeld geconfronteerd werden met aanvallen op de persvrijheid, zoals enkele keren is gebeurd in Rusland en Oekraïene.

"Hoewel in Oekraïene slechts drie tot vijf procent van de bevolking toegang heeft tot het internet, zijn twee websites - Ukraina Kriminalna en Ukrainska Pravda - belangrijk gebleken in de aanloop naar de Oranje Revolutie," stippen ze aan. "De moord in november 2000 op de onderzoeksjournalist die Ukrainska Pravda oprichtte, leidde tot een politieke crisis."

Verder stelden de onderzoekers dat er geen zogenaamde Europese journalistieke cultuur bestaat. "De journalistieke praktijken variëren dan ook enorm tussen de verschillende landen," merken ze op. "Zo vond 90 procent van de Britse en Finse journalisten het belangrijk een waakhond te zijn tegen de overheid. In Frankrijk en Duitsland was slechts 30 tot 40 procent daarvan overtuigd."

Gesteld werd dat journalisten die samen met buitenlandse collega's aan internationaal onderzoek willen doen, rekening moeten houden met dit gegeven. Bovendien werd er opgemerkt dat onderzoeksjournalistiek het best gedijt op redacties die de journalisten een grote autonomie toestaan en een traditie hebben om creativiteit te stimuleren. Daarbij werd vooral gewezen naar de redacties van Noorse, Zweedse en Nederlandse media.